Soms is er bij ziekten of lichamelijke klachten wel eens behoefte aan de mening van een andere behandelaar, een ‘second opinion’, verkregen via een horizontale of verticale verwijzing. Soms zijn het familieleden die daar op aandringen. Er kan echter ook een gebrek aan vertrouwen in het spel zijn. Sommige patiënten proberen het beoogde consult bij de andere behandelaar niet kenbaar te maken. Open kaart spelen is hier echter zonder meer te verkiezen, onder andere omdat de te raadplegen behandelaar meestal de beschikking moet hebben over de uitslagen van reeds uitgevoerde onderzoeken.

Er doen zich ook situaties voor waarbij een arts zelf behoefte heeft aan advies van een collega, meestal een specialist, omdat hij zich op het betreffende terrein onvoldoende deskundig acht. In dat geval gaat het om een verwijzing en niet zo zeer om een second opinion.

Er bestaan helaas veel lichamelijke klachten die niet precies kunnen worden verklaard. In de praktijk leidt dat tot veel, achteraf gezien soms zinloze, onderzoeken en vaak ook verwijzingen naar diverse specialisten. Laat ik een voorbeeld noemen vanuit mijn eigen vakgebied, mond- en kaakziekten. Er is een relatief weinig voorkomend klachtenpatroon, dat bestaat uit het gevoel van een soms permanent aanwezig branderig gevoel van de mond, alsof men zich aan te hete soep heeft gebrand. Vaak doen zich daarbij ook klachten voor van een droge mond of een afwijkende of afwezige smaak. Dit wordt het syndroom van mondbranden genoemd. Dit syndroom komt vooral voor bij vrouwen op oudere leeftijd.

Wetenschappelijk is er tot op heden geen enkele oorzaak voor gevonden. In de praktijk leidt dat ertoe, dat deze klachten vaak als ‘psychisch’ worden afgedaan (“U hebt last van het lege-nest-syndroom”). Voor een psychische oorzaak bestaat echter geen enkel wetenschappelijk bewijs. Er zijn helaas geen afdoende behandelingsmogelijkheden, en de klachten kunnen vele jaren, soms zelfs levenslang, aanhouden.

Het is begrijpelijk, dat het voor een patiënt moeilijk is om dat te accepteren. En dat ondanks alle gegeven informatie toch wordt aangedrongen op nader onderzoek (“Moet er geen bloedonderzoek worden gedaan?” of “Moet er geen MRI worden gemaakt?”) of verwijzing naar een specialist. De specialist, maar vooral de patiënt, wordt dan vrijwel altijd met een grote teleurstelling geconfronteerd.

Ik herinner mij een vrouw uit Maastricht die met haar echtgenoot en twee van haar kinderen per trein de reis naar Amsterdam, waar ik destijds werkzaam was, had ondernomen. Zij kwam met de stellige overtuiging dat de oplossing van haar al vele jaren bestaande mondbrandklachten nabij was. U begrijpt het al. Ondanks mijn uitvoerige uitleg draaide het consult voor haar uit op een grote deceptie. De reis terug naar Maastricht moet een lange zijn geweest. Het was hier niet te voorkomen.

Prof. dr. Isaäc van der Waal (1943) is ruim 45 jaar als kaakchirurg/oraal patholoog verbonden geweest aan het VU medisch centrum/Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam. In deze rubriek doet hij verslag van zijn ervaringen op de meest uiteenlopende gebieden.