Hart- en vaatziekten (Cardio-Vascular Diseases – CVD) omvatten onder andere coronaire hartziekte, hypertensie en beroerte. Parodontitis en hart- en vaatziekten zijn verbonden via verschillende mechanismen, waaronder systemische ontsteking, endotheel disfunctie en gedeelde risicofactoren.

De ontsteking die wordt veroorzaakt door parodontitis kan bijdragen aan de opbouw van plaques in de slagaders (atherosclerose), wat leidt tot hartaanvallen en andere cardiovasculaire problemen. Parodontitis verhoogt het risico op een hartaanval met een factor twee; het risico op een beroerte of TIA zelfs met een factor drie.^5,6 Bestaande hartproblemen worden bovendien verergerd door de aanwezigheid van orale infecties.

Vier verbanden tussen parodontitis en hart- en vaatziekten zijn:

Hart- en vaatziekten en parodontitis hebben verschillende gedeelde risicofactoren: roken, diabetes, leeftijd, genetica en dieet.⁷ Het verband tussen de twee ziekten vereist vroege screening, gestructureerde preventie en het bevorderen van geïntegreerde zorg.

Diabetes is een chronische stofwisselingsziekte die wordt gekenmerkt door hoge bloedglucosewaarden als gevolg van onvoldoende insulineproductie (type 1-diabetes) of insulineresistentie (type 2-diabetes). Er is een bi-directionele relatie tussen parodontitis en diabetes. Mensen met diabetes zijn niet alleen vatbaarder voor parodontitis, maar parodontitis maakt het moeilijker om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden, waardoor diabetes verergert.⁸ Meer dan 90% van de paro-patiënten loopt risico op diabetes.

Slechte genezing: diabetes kan het genezingsproces van tandvleesweefsel vertragen.⁹

Beide aandoeningen verhogen de productie van ontstekingscytokinen (bijvoorbeeld TNF-a en IL-6), die bijdragen aan insulineresistentie en weefselvernietiging. Bovendien kunnen geavanceerde glycatie-eindproducten die verhoogd zijn bij diabetes, zich ophopen in parodontale weefsels, wat ontsteking en weefselschade daar bevordert.¹⁰ Tot slot kan verhoogde oxidatieve stress bij diabetes en parodontitis leiden tot verdere weefselschade en complicaties.

Screening en monitoring: geïntegreerde zorg en preventieve/therapeutische strategieën staan voorop. Het handhaven van optimale bloedsuikerspiegels door middel van dieet, lichaamsbeweging en medicatie kan het risico op parodontitis verminderen. Medicijnen en therapieën om ontstekingen te verminderen, kunnen beide aandoeningen ten goede komen.

Luchtwegaandoeningen omvatten ziekten die de longen en luchtwegen aantasten (bijvoorbeeld chronische obstructieve longziekte (COPD), longontsteking en astma). Chronische parodontitis is in verband gebracht met een verhoogd risico op deze luchtwegaandoeningen. Dit laatste treedt op door de aspiratie van bacteriën uit de mond in de longen. Een soortgelijk verband is ook aangetoond met de ernst van COVID-19-infecties.¹¹

Bacteriële aspiratie: mondbacteriën kunnen in de onderste luchtwegen worden geaspireerd, wat daar leidt tot infecties. Dit is zeker een risico bij oudere patiënten en patiënten met een verzwakt immuunsysteem.¹²

Systemische ontstekingen: parodontitis kan systemische ontstekingsmarkers (bijvoorbeeld IL-6, TNF-a) in de bloedbaan verhogen, wat chronische ontstekingsaandoeningen zoals COPD en astma kan verergeren.¹³

Dezelfde voornoemde klinische aanbevelingen zijn van toepassing. Therapie bestaat uit ontstekingsremmende behandelingen (beheersen van parodontale ontsteking vermindert systemische ontsteking en verbetert de gezondheid van de luchtwegen) en eventuele antibiotische therapie (gerichte antibiotica bij aanzienlijke bacteriële infectie).

Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuunziekte die wordt gekenmerkt door chronische ontsteking van de gewrichten, wat leidt tot pijn, zwelling en gewrichtsvernietiging. Er zijn aanwijzingen dat er een verband bestaat tussen parodontitis en reumatoïde artritis. Hoe ernstiger de parodontitis, hoe ernstiger de reuma. Specifieke orale bacteriën zijn hiervoor verantwoordelijk.

De impact van parodontitis op RA heeft niet alleen te maken met toegenomen ontsteking maar ook met bacteriële translocatie (bijvoorbeeld P. gingivalis kan de bloedbaan binnendringen en bijdragen aan de pathogenese van RA door moleculaire mimicry en citrullinatie van eiwitten).¹⁴

De impact van RA op parodontitis heeft te maken met een veranderde immuunrespons (de ontregelde immuunrespons bij RA kan het vermogen om parodontale infecties te beheersen aantasten) en de effecten van medicatie (immunosuppressiva om RA te behandelen, kunnen de mondgezondheid beïnvloeden door de vatbaarheid voor infecties te vergroten of door een droge mond te veroorzaken).¹⁵ De klinische implicaties omvatten wederom dezelfde strategieën.

Chronische nierziekte (Chronic Kidney Disease – CKD) is het progressief verlies van nierfunctie, wat kan leiden tot nierfalen. Het wordt vaak geassocieerd met andere comorbiditeiten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Parodontitis is geassocieerd met een verhoogd risico op chronische nierziekte. Ontstekingsprocessen en bacteriële infecties die bij beide aandoeningen voorkomen, spelen hierbij een rol. De combinatie van parodontitis en nierziekte leidt tot een verhoogde mortaliteit vanwege de toename van de totale ontstekingslast.

Bacteriële translocatie: orale bacteriën en hun bijproducten komen in de bloedbaan terecht, wat mogelijk de nieren aantast en bijdraagt aan de progressie van CKD.

Endotheel disfunctie: chronische ontsteking door parodontitis kan leiden tot endotheel disfunctie, een factor in de progressie van CKD.¹⁶

Bijwerkingen medicijnen: medicijnen voor CKD, zoals immunosuppressiva en antihypertensiva, kunnen de mondgezondheid beïnvloeden en het parodontitis-risico vergroten.¹⁷

De klinische implicaties zijn hier vergelijkbaar met die van de eerdergenoemde systemische aandoeningen.

De ziekte van Alzheimer is een progressieve neurodegeneratieve aandoening, gekenmerkt door cognitieve achteruitgang, geheugenverlies en gedragsveranderingen. Drie belangrijke aspecten spelen een rol: ophoping van amyloïde-bètapeptiden, aggregatie van hypergefosforyleerd tau-eiwit en chronische neuro-ontstekingen in de hersenen.¹⁸

Parodontitis verhoogt het risico op Alzheimer omdat parodonto-pathogenen de productie van de amyloïde-bètapeptiden verhogen. Bovendien worden Alzheimer en parodontitis geassocieerd met verhoogde oxidatieve stress, wat weefsels en cellen kan beschadigen.¹⁹

Ontstekingsmediatoren: cytokines en andere ontstekingsmediatoren die ontstaan bij parodontale infecties kunnen de bloed-hersenbarrière passeren, wat neuro-inflammatie bevordert.²⁰

Recente studies hebben een hogere prevalentie van parodontitis aangetoond bij personen met Alzheimer vergeleken met personen zonder. Onderzoeken geven aan dat de behandeling van parodontitis systemische ontsteking kan verminderen en mogelijk de cognitieve achteruitgang bij Alzheimerpatiënten kan vertragen.²¹ Daarom is screening en diagnose voor Alzheimerpatiënten belangrijk om parodontitis te behandelen en te voorkomen. Screening en diagnose voor patiënten met parodontitis kunnen worden gecombineerd met het monitoren van cognitieve functies en eventuele cognitieve achteruitgang.

Erectiestoornissen (Erectile Dysfunction – ED) zijn het onvermogen om een erectie te krijgen/behouden die voldoende is voor bevredigende seksuele prestaties. Dit kan het gevolg zijn van verschillende factoren: fysieke oorzaken (CVD, diabetes of hormonale disbalans), psychologische oorzaken (stress, angst en depressie) of levensstijlfactoren (roken, overmatig alcoholgebruik en gebrek aan fysieke activiteit).²² De relatie tussen erectiestoornissen en parodontitis is een opkomend onderzoeksgebied, met groeiend bewijs dat de parodontale gezondheid de seksuele gezondheid kan beïnvloeden.²³

Chronische ontsteking: ED en parodontitis omvatten chronische ontsteking. Parodontale ontsteking kan bijdragen aan systemische ontsteking, wat de erectiele functie kan beïnvloeden. Parodontitis verhoogt de niveaus van systemische ontstekingsmarkers zoals CRP en interleukines.

Cardiovasculaire gezondheid: beide aandoeningen zijn gekoppeld aan cardiovasculaire gezondheid. Parodontitis kan CVD verergeren, wat bekende risicofactoren zijn voor ED.²⁴

Mannen met parodontitis lopen mogelijk een hoger risico op het ontwikkelen van ED. Onderzoeken suggereren zelfs dat het behandelen van parodontitis kan leiden tot verbeteringen in markers van systemische ontsteking en de erectiele functie kan verbeteren.²⁵ Naast voornoemde klinische aanbevelingen, worden ook veranderingen in levensstijl aangemoedigd: een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en stoppen met roken.

Kanker omvat een reeks ziekten, gekenmerkt door ongecontroleerde celgroei en het vermogen om andere delen van het lichaam binnen te dringen of te verspreiden. Specifieke parodontitisbacteriën worden geassocieerd met bepaalde soorten kanker, zoals alvleesklierkanker en darmkanker.²⁶ Als risicofactoren worden genetische aanleg, blootstelling aan het milieu (roken, straling) en leefstijlfactoren (bijvoorbeeld dieet, fysieke activiteit) aangegeven.

Bovendien zijn chronische ontstekingen, zoals parodontitis, een risicofactor voor de ontwikkeling en progressie van veel soorten kanker door hun verhoogde niveaus van inflammatoire cytokines en biomarkers. Verhoogde oxidatieve stress, die kan leiden tot DNA-beschadiging en kan bijdragen aan carcinogenese, wordt met beide ziekten geassocieerd.²⁷ P. gingivalis is in verband gebracht met de ontwikkeling van bepaalde vormen van kanker, mogelijk via mechanismen van chronische ontsteking en bacteriële toxines.

Mondkanker: er is bewijs dat parodontitis een risicofactor is voor mondkanker. De chronische ontstekingsomgeving bij parodontitis kan carcinogene processen in mondweefsels bevorderen.²⁸

Hoofd- en halskanker: studies tonen verbanden tussen parodontitis en een verhoogd risico op hoofd- en halskanker. Chronische ontstekingen bij parodontitis kunnen hieraan bijdragen.²⁹

Kanker kan ook invloed hebben op parodontitis. Chemo- en radiotherapie kunnen de mondgezondheid negatief beïnvloeden, wat leidt tot droge mond, mucositis en verhoogde vatbaarheid voor infecties (parodontitis). Bovendien kunnen kanker en de behandeling ervan het immuunsysteem aantasten, waardoor patiënten vatbaarder worden voor parodontale infecties. Ook kunnen kanker en de behandelingen ervan de voedingsinname en mondhygiëne beïnvloeden, wat parodontitis mogelijk verergert.

Parodontitis en metabool syndroom zijn met elkaar verbonden via ontsteking, insulineresistentie en veranderingen in het microbioom. Metabool syndroom is een cluster van aandoeningen die het risico op hartziekten, beroertes en diabetes type 2 vergroten.

Metabool syndroom omvat verschillende componenten: centrale obesitas (overmatig vet rond de buik), hypertensie (hoge bloeddruk), dyslipidemie (abnormale cholesterol- of triglycerideniveaus), insulineresistentie (verminderd vermogen om te reageren op insuline, leidend tot hoge bloedsuikerspiegels) en een pro-inflammatoire toestand (verhoogde niveaus van ontstekingsmarkers zoals CRP).³⁰

Microbioom disbiose: beide aandoeningen worden geassocieerd met microbiële onevenwichtigheden. Parodontitis omvat pathogene bacteriën, terwijl het metabool syndroom verband houdt met dysbiose van het darm-microbioom. De orale pathogenen kunnen de bloedbaan binnendringen en het darm-microbioom aantasten, wat bijdraagt aan metabolische verstoringen.³¹

Ontsteking van vetweefsel: bij het metabool syndroom geeft overtollig vetweefsel pro-inflammatoire cytokinen af. Deze kunnen parodontitis verergeren door de ontstekingsreactie in parodontale weefsels te versterken.³²

Geïntegreerde zorg en leefstijlaanpassingen zijn hier van groot belang: een uitgebalanceerd dieet rijk aan ontstekingsremmende voedingsmiddelen (bijvoorbeeld fruit en groenten) komt beide aandoeningen ten goede en lichaamsbeweging verbetert de insulinegevoeligheid en vermindert ontstekingen.

Ontstekingsremmende medicijnen en behandelingen voor insulineresistentie kunnen beide aandoeningen aanpakken. Pro- en prebiotica kunnen helpen de microbiële balans te herstellen en ontstekingen te verminderen.³³

Parodontitis en darm dysbiose zijn met elkaar verbonden door de wisselwerking tussen orale en darm-microbiomen, systemische ontsteking en de immuunrespons. Darm dysbiose verwijst naar een onevenwicht in de darm-microbiota (overgroei van schadelijke bacteriën, schimmels of virussen en een afname van nuttige bacteriën). Dit onevenwicht kan de spijsverteringsfuncties, het immuunsysteem en de algehele gezondheid verstoren.³⁴

Dysbiose kan chronische ontstekingen in de darmen veroorzaken, die zich systemisch kunnen verspreiden. Aandoeningen zoals inflammatoire darmziekte, prikkelbaar darmsyndroom en stofwisselingsstoornissen kunnen in verband worden gebracht met darm disbiose.³⁵

Microbiële translocatie: bacteriën uit de mondholte kunnen de bloedbaan binnendringen en de darm-microbiota beïnvloeden. P. gingivalis is aangetroffen in de darmen en kan bijdragen aan disbiose.³⁶

Immuunsysteem: beide aandoeningen hebben te maken met de reactie van het immuunsysteem op microbiële disbalans en ontstekingen.

Het behandelen van parodontitis kan de darmgezondheid verbeteren en vice versa.³⁷ De aanpak kan via het verbeteren van de mondhygiëne, dieetveranderingen, probiotica en ontstekingsremmende behandelingen. Een dieet rijk aan vezels en pre-en probiotica kan een gezond darm-microbioom ondersteunen en ontstekingen verminderen die geassocieerd wordt met parodontitis.